Voor literair vertalers en andere belangstellenden worden elk jaar in december de Literaire Vertaaldagen georganiseerd. Het evenement bestaat uit een symposiumdag en een workshopdag.
Dit jaar heb ik alleen de symposiumdag bezocht, maar uit ervaring weet ik dat de workshopdag ook erg interessant, leuk en leerzaam is. Onder leiding van een moderator werk je die dag met collega-vertalers aan de vertaling van een passage uit een roman. Een paar van onze NVI-leden hebben ook meegedaan aan de workshopdag en zij waren erg enthousiast.
De Vertaaldagen hebben elk jaar een ander thema en deze editie was het ‘De vertaler als rentmeester’. Oftewel, is de vertaler eveneens rentmeester van zijn of haar doeltaal? Is het aan de vertaler om ervoor te zorgen dat bepaalde woorden of uitdrukkingen niet verdwijnen? Is het aan de vertaler om, in dit geval, het Nederlands zo zuiver en zo rijk mogelijk te houden?
Persoonlijk denk ik dat het zeker belangrijk is dat de vertaler de doeltaal ten volle benut. Het is aan de vertaler om de brontekst zo getrouw mogelijk weer te geven in de doeltaal. Een grondige kennis van de doeltaal is hierbij onontbeerlijk. De vertaler moet niet alleen op de hoogte zijn van alle regels betreffende de doeltaal, maar moet ook weten wanneer welk register, welk woord, welke zinsstructuur te gebruiken. In dat opzicht is de vertaler dus zeker een rentmeester. Daarnaast is het, vooral bij literair vertalen, ook een goede zaak als de vertaler er mede zorg voor draagt dat bepaalde aspecten uit de doeltaal niet verloren gaan.
Iannis Goerlandt en Daniël Rovers, een Vlaams-Nederlands vertaalduo, gaven aan dat ze bij het schrijven van hun vertaling De bleke koning ‘Nederlandse woorden herintroduceerd hebben en waar nodig neologismen hebben bedacht, om de bron- en doeltaal recht te doen en de couleur locale te behouden.’
Onder de taken van het rentmeesterschap valt, volgens dit duo en volgens vele andere vertalers, ook de taak de doeltaal te verrijken.
Toch is het niet altijd simpelweg een kwestie van aspecten bewaren of de taal verrijken. Arthur Langeveld, winnaar van de Martinus Nijhoff Prijs in 2006 voor zijn vertalingen vanuit het Russisch, geeft aan dat hij bij het vertalen van oudere Russische romans graag ouderwetser Nederlands zou gebruiken. Helaas is dit in de praktijk niet haalbaar, omdat de vertaling dan onleesbaar zou worden voor het huidige Nederlandse publiek. De vertaler moet als rentmeester dus ook goed in de gaten houden wat het beste is voor de doeltaal en neemt op basis daarvan beslissingen in het vertaalproces.
Het rentmeesterschap geldt natuurlijk niet alleen voor literair vertalers, maar voor alle vertalers zoals technisch, juridisch en medisch vertalers. De leden van het Netwerk Vertalers Italiaans kennen het Nederlands en het Italiaans door en door. Bij het vertalen houden ze altijd rekening met de beperkingen en mogelijkheden van de taal, zodat de klant steeds weer de beste vertaling ontvangt.
Over de auteur