Automatisch vertalen: een update
Vorig jaar hebben we hier een experiment met ChatGPT beschreven. Daaruit bleek dat deze door artificial intelligence (AI) gestuurde chatbot weliswaar in staat is zeer leesbare teksten te produceren, maar als automatische vertaler vooralsnog onbruikbaar is. Verrassend genoeg lijkt de betrouwbaarheid van AI-gegenereerde teksten inmiddels eerder te zijn afgenomen dan toegenomen. De grote boosdoener is een fenomeen genaamd machine collapse: AI-systemen voeden zich om commerciële redenen vooral met door henzelf kunstmatig gecreëerde content en bouwen zo vrolijk verder aan hun eigen universum waarin feiten en waarheid steeds verder uit het zicht verdwijnen.
Automatisch vertaalde instapkaart: de passagier moet bij de achterdeur (Back) instappen, maar wordt teruggestuurd.
Machine translation
De hype van het gebruik van kunstmatige intelligentie als vertaalhulp lijkt daarom alweer over zijn hoogtepunt heen te zijn. Maar hoe staat het ervoor met machine translation? Leveren vertaalmachines, waarvan Google Translate de bekendste is, inmiddels automatische vertalingen van een acceptabel niveau? Om antwoord op die vraag te geven, is allereerst enige uitleg nodig over de technologie erachter. Zo maken moderne systemen voor automatische vertaling gebruik van “een kunstmatig neuraal netwerk om de waarschijnlijkheid van een opeenvolging van woorden te voorspellen, waarbij meestal hele zinnen worden gemodelleerd in een enkel geïntegreerd model.” Het gedeelte tussen aanhalingstekens van de voorgaande zin is automatisch vertaald vanuit het Engels en zoals u ziet, levert dat een prima vertaling op.
Niet alles goud
Zoals te verwachten, is het echter niet alles goud wat er blinkt. Om te beginnen worden vrijwel alle vertaalmachines getraind in talenparen waarvan één taal Engels is. Voor andere combinaties, bijvoorbeeld Nederlands-Italiaans, maken ze gebruik van Engels als tussentaal en werken ze daarom minder goed. Daarnaast zijn de resultaten voor minder gangbare domeinen (onderwerpen) vaak nauwelijks bruikbaar. Zo heb ik de afgelopen jaren regelmatig met een klant in de clinch gelegen over kortingen voor automatisch voorvertaalde teksten over landbouwvoertuigen. Die machine translations waren wat mij betreft kwalitatief zo ondermaats, dat ze kortingen op het tarief niet rechtvaardigden.
Niet intelligent
Een ander inherent gebrek van de huidige vertaaltechnologie is de benadering op zinsniveau. Maar soms is voor een goede vertaling juist een zinsoverstijgende aanpak nodig. Anders dan AI-systemen zijn vertaalmachines bovendien niet zelflerend: ze onthouden geen eerdere vertalingen en ook geen correcties daarop. Ze laten hun algoritme – dat natuurlijk wel om de zoveel tijd wordt bijgewerkt – op elke zin afzonderlijk los. Dat komt uiteraard de eenheid in terminologie en samenhang in de tekst als geheel niet ten goede. Tot slot zijn vertaalmachines allesbehalve intelligent: spel- en typfouten herkennen ze niet, laat staan grammaticale en inhoudelijke fouten. Vertaalt u maar eens een op zich begrijpelijke, maar slordig geschreven en rammelende tekst met Google Translate.
En dus?
Betekent dit nu dat vertaalmachines alleen een handig hulpje zijn voor op vakantie, maar nutteloos zijn voor zakelijk gebruik? Nee, veel vertalers gebruiken ze gewoon waar dat kan. Maar in tegenstelling tot een leek ziet een professioneel vertaler ook de beperkingen ervan. Want hoewel vertaalmachines tegenwoordig in veel gevallen beslist acceptabele vertalingen produceren, doen ze dat lang niet altijd. En soms lijken de resultaten beter dan ze zijn. Daarom adviseren wij om voor vertalingen die goed en betrouwbaar moeten zijn, te vertrouwen op de deskundigheid van een professioneel vertaler. Alleen die is in staat te beoordelen of werken met vertaaltechnologie zinvol is en zo ja, of de resultaten bruikbaar zijn. En maakt u zich geen zorgen: als dat het geval is, zult u daarvan zeker financieel meeprofiteren.
Wilt u profiteren van de voordelen die moderne vertaaltechnologie biedt zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit van de vertalingen? Kies voor een taalprofessional van het NVI!
Over de auteur