Een vertaler is een alles-opzoeker

doorMiriam Bunnik

Een vertaler is een alles-opzoeker

Op de basisschool van mijn jongens is ‘van proberen kun je leren’ een veel gehoord credo. Een dat ook bij ons thuis op tafel wordt gegooid wanneer iemand van ons weer eens wat nieuws wil proberen. Dan zeg ik dat ook ik, als volwassene, nog altijd dingen moet leren. Dat geldt voor het leven, maar ook voor mijn werk als vertaler.

Van vertalen kun je leren

Ook van vertalen kun je leren, al rijmt dat dan weer niet. Als vertaler probeer je van zoveel markten thuis te zijn, maar soms heb je een hiaat in je kennis die dan moet worden opgevuld. Een goede vertaler zal altijd gedegen onderzoek doen, hij of zij zal nooit klakkeloos woorden omzetten zonder zeker te weten dat hij het juiste woord heeft gevonden om de juiste boodschap over te brengen.

Lees bijvoorbeeld hier hoe onze vertaalster Dorette Zwaans te werk gaat.

PE-punten

Voor beëdigde vertalers geldt er bovendien een verplichting tot bijscholing. Om in het register van beëdigde tolken en vertalers te mogen staan, en dus als beëdigde vertaler te mogen werken, moeten zij elke vijf jaar 80 PE-punten (Permanente Educatie-punten) halen. Daarvoor worden door allerlei aanbieders cursussen aangeboden, en elk punt staat voor één uur educatie. Zij kunnen nog van alles leren: ze kunnen hun taalvaardigheid verbeteren, zich specialiseren in bepaalde terminologie of leren hoe ze zichzelf als vertaler in de kijker spelen. Dus zolang ik blijf vertalen, zal ik altijd nieuwe dingen bijleren.

Dat zoeken we op

Tijdens de literaire vertaaldagen 2022, die helemaal in het teken stonden van ‘een leven lang leren’, leerde ik van vertaler Nico Groen (die inmiddels gespecialiseerd is in het vertalen van natuurboeken) dat er een verschil is tussen arend en adelaar. Arend is de diernaam en adelaar wordt alleen gebruikt in de heraldiek. Al vertalend heeft hij dat ontdekt. En een little owl is geen kleine uil, maar een steenuil. Niet elke vertaler hoeft een vogelkenner te zijn, maar een goede vertaler zoekt de juiste vogelnamen wel op. Ook als hij het denkt te weten.

Een vertaler is dus niet per se een allesweter, maar wel een alles-opzoeker. Bij elke (literaire, technische, juridische, medische) tekst zal een vertaler uitzoeken hoe de vork in de steel zit. Meer dan een woordenboek is een vertaler een (tweetalige) encyclopedie. Persoonlijk vind ik dat het leukste aan mijn werk als vertaler: googlen. Voor een misdaadroman moest ik eens opzoeken hoe een geweer in elkaar zat, of hoe een bepaalde drug werd gebruikt. Als de politie mijn zoekgeschiedenis zou zien, zouden ze daar wellicht vraagtekens bij zetten en een huiszoeking overwegen.

Heb je dus een vertaling met een onberispelijk vorm en inhoud nodig, zorg dan dat je een leergierige vertaler inhuurt.

Over de auteur

Miriam Bunnik editor