Genderneutrale en inclusieve teksten in het Italiaans
In 2008 was het Europees Parlement een van de eerste internationale organisaties die meertalige richtsnoeren voor genderneutraal taalgebruik vaststelde. Veel andere instellingen en organisaties hebben in het verlengde daarvan vergelijkbare richtlijnen opgesteld. Tien jaar later, in 2018, heeft de Werkgroep gendergelijkheid en diversiteit van het Europees Parlement alle diensten verzocht om deze richtsnoeren volgens de laatste ontwikkelingen op het vlak van taal en cultuur bij te werken met als doel alle officiële talen praktisch advies te geven over het gebruik van genderneutrale en inclusieve taal in de publicaties van het Parlement.
Nu zijn zelfstandige naamwoorden in het Duits, Italiaans, Frans, Spaans, Portugees, Roemeens en de Slavische talen altijd mannelijk, vrouwelijk of onzijdig en bestaan er in die talen ook twee tot drie lidwoorden. Zo heb je in het Italiaans ‘la’ (v) en ‘il’/’lo’ (m). Omdat het in die talen bijna onmogelijk is om genderneutrale vormen voor bestaande woorden te creëren, is er gezocht naar alternatieve methoden voor officiële publicaties van de overheid. Zo wordt er bij de verwijzing naar vrouwen steeds vaker gebruikgemaakt van vervrouwelijking van een woord waarvan eigenlijk alleen een mannelijke vorm bestaat: ‘de minister’ wordt in het Nederlands gebruikt voor mannen en vrouwen, maar in het Italiaans spreekt men tegenwoordig van ‘la ministra’ als de minister een vrouw is en van ‘il ministro’ als de minister een man is.
Toen werd Giorgia Meloni de eerste vrouwelijke minister-president van Italië
Naar – sinds 2018 – goed gebruik zou Meloni met ‘la presidente del Consiglio’ worden aangeduid, maar wie schetste ieders verbazing? La Meloni verklaarde ‘il presidente del Consiglio’ genoemd te willen worden, in de mannelijke vorm, tot grote ontsteltenis van de Italiaanse feministische beweging. ‘De eerste vrouwelijke premier draagt de mannelijke naam. Is het gebruik van de vrouwelijke vorm te veel voor de leider van Broeders van Italië, een partij die ‘Zusters’ al uit haar naam weglaat?’ tweette Laura Boldrini, de voormalige voorzitter van de Italiaanse Tweede Kamer die in die functie altijd ’la presidente’ werd genoemd. Persoonlijk vind ik het grappig dat het in Nederland juist als vooruitstrevend of feministisch wordt gezien als een vrouw zich ‘directeur’ laat noemen in plaats van ‘directrice’, of, om dichter bij huis te blijven, ‘vertaler’ in plaats van ‘vertaalster’.
De officiële richtlijnen
De Accademia della Crusca is de bewaker van de Italiaanse taal, die, letterlijk vertaald, Academie van het kaf heet (om van het koren te scheiden) en als eerste taalautoriteit ter wereld in 1583 werd opgericht. Haar stelling is dat het gebruik van de vrouwelijke vorm voor functies die door vrouwen worden bekleed, grammaticaal de juiste keuze is, maar dat wie om ideologische redenen de voorkeur geeft aan de traditionele mannelijke vorm, daar het volste recht toe heeft.
Zoekt u een vertaler of vertaalster die zorgvuldig omgaat met genderneutraal en inclusief taalgebruik, zo daarvan sprake is in de brontekst, dan bent u op deze site van het NVI aan het juiste adres. Dat dit voor de vertaler of vertaalster niet altijd gemakkelijk zal zijn, blijkt uit wat ik hierboven stelde: waar een Nederlandse feministe zichzelf liever ‘vertaler’ of ‘directeur’ noemt, opteert een Italiaanse feministe voor het woord dat letterlijk zou moeten worden vertaald met ‘vertaalster’ of ‘directrice’. Hoe dan ook, wij van het NVI zijn ons van al deze nuances en mogelijkheden bewust en zullen voor u altijd de juiste woorden in het Nederlands en het Italiaans weten te vinden.
Over de auteur