‘La capolista se ne va’ volgens ChatGPT
Sinds ChatGPT in november vorig jaar gratis op internet beschikbaar kwam, heeft het heel wat stof doen opwaaien. Om een idee te krijgen van wat deze zogeheten chatbot kan en of wij vertalers ons er zorgen over moeten maken, besloot ik de proef op de som te nemen. Eens kijken of het programma dat werkt op basis van kunstmatige intelligentie in staat zou zijn een artikel te produceren over La capolista se ne va: het spreekkoor dat de Napoli-tifosi introduceerden toen hun club in de eerste seizoenshelft een enorme voorsprong nam op de traditionele grootmachten van het Italiaanse voetbal. Het betekent zoiets als ‘De koploper gaat ervandoor’ (‘ontsnapt’ in wielertermen) en ik was benieuwd of de bot hier een zinnige vertaling voor zou geven.
Vlekkeloze stijl
Na het invoeren van de opdracht gaat de machine aan het werk. Binnen een paar tellen verschijnt er een artikel van zo’n vierhonderd woorden. Compleet met een pakkende titel en bijpassende emoticons. Wat meteen opvalt, is de vlekkeloze stijl. Met een rijk vocabulaire wordt de juiste toon gevonden en op taalfouten laat de bot zich niet betrappen. Ook qua opbouw staat het artikel als een huis. Dus tekstschrijvers, en in hun kielzog vertalers, kunnen wel inpakken? Nou nee. Want bij nadere beschouwing blijkt de inhoud vooral een verzameling holle clichés. Feiten worden nauwelijks gemeld en waar dit wel gebeurt, gaat het meteen mis. Zo worden Insigne, Koulibaly en Mertens als belangrijkste spelers van Napoli genoemd, een drietal dat nog voor de start van het seizoen de club had verlaten. Smaakmakers van het kampioensteam als Chvitsja ‘Kvaradona’ Kvaratschelia en Victor Osimhen komen juist niet in het verhaal voor. Ook succescoach Spaletti blijft onvermeld.
Letterlijke vertaling
En de vertaling van La capolista se ne va? Gaat dat wel goed? Ook niet. We krijgen mooie woorden voorgeschoteld over hoe het “met passie gezongen” en “door het stadion resonerende” spreekkoor symbool staat voor “het geloof van de fans in hun team”. En hoe het zingen ervan “een intimiderende sfeer voor de tegenstanders” creëert. Als ‘vrije vertaling’ wordt “De koploper gaat weg” gegeven. Alleen is dat geen vrije vertaling, maar de letterlijke. En die mist de kern van de boodschap volledig.
Inhoudelijke onzin
Duidelijk is dat de chatbot maar wat uit z’n artificiële nek kletst. Op basis van tekstfragmenten die lukraak lijken te zijn weggeplukt rond de aangegeven sleutelbegrippen ‘kampioenschap Napoli’ en ‘spreekkoor’, bakt het programma een artikel dat weliswaar zeer leesbaar is, maar van geen kanten klopt. Mijn voorlopige conclusie is dan ook dat ChatGPT in de huidige vorm hooguit een goedkope concurrent is voor pr- en communicatiemedewerkers die hun brood verdienen met het schrijven van inhoudsloze juichverhalen.
Zorgeloze toekomst?
Toch betekent dit niet dat er voor tekstschrijvers en vertalers geen vuiltje aan de lucht is. Juist doordat de teksten die ChatGPT produceert zo misleidend vlot geschreven zijn, vrees ik een scenario waarbij de markt denkt het voortaan wel zonder deze ‘dure’ professionals af te kunnen. Bij de opkomst van vertaalmachines als Google Translate hebben we dat ook gezien. Toen brak pas na een aantal jaren het besef door dat vertaaltechnologie weliswaar een handig hulpmiddel kan zijn, maar dat in verreweg de meeste gevallen een professional met kennis van het onderwerp nog steeds onmisbaar is voor het produceren van een doeltreffende vertaling.
Wilt u werken met vertalers die u een eerlijk verhaal over de mogelijkheden en onmogelijkheden van moderne (ver)taaltechnologie vertellen? Kies voor een professional van het NVI!
Nieuwsgierig hoe La capolista se ne va live klinkt? Klik hier voor een sfeerimpressie.
Klik hier voor de tekst die ChatGPT produceerde aan de hand van de zoekopdracht “Schrijf een post over het spreekkoor La capolista se ne va en het kampioenschap van Napoli”.
Over de auteur